Fenomen niemieckiej techniki

Międzyrzecki Rejon Umocniony (MRU), to potężny system fortyfikacji, wybudowanych w latach 30 - tych ubiegłego wieku przez Niemców w celu ochrony ich ówczesnej wschodniej granicy, położony w łuku Odry i Warty. Historia-KLIK W jego skład wchodzą tzw. bunkry, kilometry podziemnych korytarzy i naziemnych obiektów bojowych, w tym hydrologicznych jak tamy czy mosty forteczne. Najważniejszym elementem fortyfikacji jest system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 30 km. Najciekawszym zaś obiektem, bardzo dobrze przygotowanym do zwiedzania (sukcesywnie jest odtwarzane jego wyposażenie) jest Pancerwerk717, położony w Pniewie koło Kaławy, gmina Międzyrzecz w woj. lubuskim i na nim się głównie skupimy.

Dziś obiekt 717 nie pełni już roli militarnej, a jego stale zmieniającą się załogą są liczni turyści z Polski  i zagranicy, którzy przyjeżdżają odwiedzać podziemne trasy turystyczne. Obecnie można obejrzeć dwie trasy turystyczne - krótszą z obiektu 717 do 716 i dłuższą, powiększoną o zwiedzanie dworca kolejowego „Heinrich”. Istnieje także możliwość zwiedzania komór amunicyjnych Pętli Nietoperskiej, do której można dojechać wojskowym transporterem opancerzonym. Dawne wyposażenie obiektów obronnych i rzeczy osobiste żołnierzy i robotników przymusowych, wyeksponowano w muzeum, nieopodal wzgórza z obiektem 717. Najmłodszych turystów , i nie tylko, zafascynuje zapewne oryginalny czołg radziecki T-34 z lat 40 ubiegłego wieku.

W czasie działań wojennych bezpośrednie zbliżenie się do obiektu było bardzo trudne i dla piechoty i dla czołgów, ponieważ wokół niego rozlokowano szereg zasieków z drutu kolczastego i potykaczy z zaostrzonymi stalowymi „jeżami”, a także kilkunastometrowy pas przeszkód żelbetonowych w kształcie ostrosłupa ściętego – nazywanych potocznie „zębami smoka”. 

Głównym uzbrojeniem obiektu była sześciostrzelnicowa kopuła 20P7 przeznaczona dla dwóch karabinów maszynowych. Jej główna, wewnętrzna platforma była obracana przez co prowadzenie ognia było możliwe we wszystkich kierunkach.

Następnym uzbrojeniem obiektu był moździerz automatyczny – M19 - osadzony w kopule 424P01 , nie wystającej znad stropu. Był w stanie strzelać granatami w tempie 120 pocisków na minutę, rażąc pole w promieniu 750 metrów.
Ostatnią formą obrony był okrężny forteczny miotacz ognia FW (Flamenwerfer - FN) o zasięgu do 50 m, z elektrycznie obracaną prądownicą (dyszą), umieszczoną w pancernej obudowie nie wystającej ponad poziom stropu. To urządzenie bywało niebezpieczne także dla samej obsługi, gdyż zdarzały się przypadki cofnięcia płomienia do wnętrza schronu bojowego!
Wejścia pilnował strażnik z kolejnym karabinem maszynowym, skierowanym bezpośrednio na pancerne drzwi wejściowe.

Tuż za wejściem, wewnątrz pancernika 717 znajdowała się zapadnia, pod którą znajdował się 3 metrowy dół. Do środka można było więc wejść tylko po opuszczeniu trapu przez strażnika.


Obiekt składa się z dwóch kondygnacji i podziemia. Na górnej umieszczono pomieszczenia obrony, dowodzenia i łączności. Ulokowano izby pogotowia bojowego...

Izbę odpoczynku dla podoficerów i izbę dowódcy, dziś owe pomieszczenia są zrekonstruowane.

Dolna kondygnacja składa się z pomieszczeń pomocniczych. Tu przygotowano ceglaną ścianę, za którą docelowo miała być dobudowana kazamata z armatą. Na tym poziomie znajduje się także zejście do szybu z klatką schodową do podziemnego zespołu koszarowo-technicznego. Pierwotnie znajdowała się tu także winda do transportu amunicji. Głębokość szybu wynosi około 30 metrów. Tędy również biegły rury wentylacyjne. Na zdjęciu widoczny szyb nieistniejącej dziś windy.

Aby dostać się do podziemnego zespołu koszarowo – technicznego trzeba zejść  pod ziemię, pokonując 199 stopni . Podziemny kompleks podzielony jest na część socjalno – techniczną i magazynową.

W części socjalnej dawniej były pomieszczenia z pryczami dla załogi, ambulatorium, kuchnia i sanitariaty. Ściany tych pomieszczeń były pomalowane pastelowymi farbami, a podłogi izb wypoczynku poryte były pierwotnie matami z korka. Obok, znajduje się komora dawnej maszynowni, w której pracowały zespoły filtro-wentylacyjne i hydrofor zasilający obiekt w wodę pitną ze studni głębinowej, ulokowanej w końcu maszynowni. Ważnym ogniwem były też dwa agregaty prądotwórcze, które dostarczały napięcia w razie wyłączenia zasilania z sieci energetycznej. W przeciwległej części koszar znajdują się komory amunicyjne, gdzie przechowywano amunicję i zapalniki. Zaopatrzenie odbywało się korytarzami za pomocą elektrycznej kolejki wąskotorowej, kursującej torowiskami biegnącymi do wszystkich dokończonych obiektów obronnych systemu. Tak wygląda korytarz główny 

Podziemny system korytarzy ma łączną długość około 30 kilometrów. On także był oświetlony elektrycznie. Co 800 metrów ulokowany był dworzec kolejowy. Takich podziemnych dworców, zapewniających bezkolizyjne wymijanie się transportów było około 20. Każdy z nich oznaczany był jedną z liter alfabetu łacińskiego – dla przykładu – jednym z nich jest dworzec „Heinrich”, który oznaczony jest literą H. Na dworcach zlokalizowane były pomieszczenia pomocnicze - do ładowania baterii akumulatorów w lokomotywach, zespoły wentylacji, węzły łączności i sanitariaty.

W podziemiach panuje specyficzny mikroklimat. Warunki takie upodobało sobie aż 12 gatunków nietoperzy, które na okres zimowej hibernacji przylatują do MRU z całej Europy.
Coroczne, styczniowe liczenie nietoperzy wskazuje, że zimuje ich tam od 20.000 do 30.000 osobników. Tym samym podziemia MRU należą do największych i najważniejszych zimowisk nietoperzy w Europie!

Ten fenomen techniki,  wydawałoby się nie do zdobycia, swój "żywot" bojowy zakończył w styczniu 1945 roku, kiedy to  żołnierze Armii Czerwonej przerwali pas niemieckich fortyfikacji MRU.  W rocznicę tego wydarzenia organizowany jest Rajd Karabanowa, nazwany tak ku czci radzieckiego oficera Aleksieja Karabanowa.

Aleksiej Karabanow był dowódcą batalionu czołgów 44 brygady pancernej wojsk radzieckich. Major w nocy z 29 na 30 stycznia 1945 roku, na czele swoich czołgistów, sforsował zaporę przeciwpancerną w obecnym Pniewie. Dzięki temu Rosjanie pod osłoną nocy i  bez wystrzału pojechali dalej. Do walk doszło kilka kilometrów dalej w miejscowości Wysoka. Jedynym poległym w tych walkach żołnierzem radzieckim był major Karabanow. Dzięki jego wyczynowi i całej jego brygady droga na Berlin stanęła otworem...

Coroczny Rajd Karabanowa rozpoczynają uroczystości przed jego pomnikiem ustawionym w pobliskiej wiosce Wysoka, a także złożenie wiązanek kwiatów pod obeliskiem tuż przy tzw. "zębach smoka" w Pniewie...

Wycieczka po podziemiach MRU z oglądaniem całej gamy pomieszczeń i instalacji, których przeznaczenie dawno już zostało zapomniane z pewnością na długo zapada w pamięć. Jako, że byłam, polecam. Cennik i trasy znadziecie tu Klik


I na koniec ciekawostka; Dnia 24 października 2012, prestiżową nagrodę w dziedzinie turystyki, Złoty Medal Międzynarodowych Targów Poznańskich został przyznany Bunkrom MRU. Więcej : KLIK


(Fot. Mariusz i Bogusław Sacharczuk, pseud. bs, za pisemną zgodą na publikację)