Historia zapisana w dokumentach , rodzinnych wspomnieniach i pamięci

(dokumenty z arch. domowego)

Historia mojej rodziny po kądzieli sięga czasów, kiedy to Litwą rządził Książę Jan i nadał ziemię i szlachectwo rodzinie mojej babci i czasów powstania styczniowego, kiedy to wuj dziadka za udział w nim został wraz z bratem, ojcem i matką przepędzony na Litwę. Zbyt odległe to czasy i zbyt mała jeszcze wiedza moja, więc historię swoją zacznę od dnia 19 sierpnia 1917 roku.

Wtedy to, w ten letni dzień Józef ur. w roku 1891 poślubił o kilka lat młodszą od siebie pannę Marię, zubożałą szlachciankę. Ślub odbył się w miejscowości Żyżmory na Litwie.

Młodzi wydzierżawili gospodarstwo ogrodnicze, by siłą swych rąk zacząć zarabiać na siebie i swoją szybko powiększającą się rodzinę. Bóg obdarzył ich sześciorgiem dzieci.
Byli bardzo zgodnym małżeństwem i ogólnie szanowanym. Na gospodarstwie wiodło się im niezgorzej i tuż przed 1939 rokiem dzierżawę zamienili na własność.

Owego czasu w Żyżmorach mieszkali nie tylko Polacy. Obok w zgodzie i można zaryzykować w symbiozie żyli Litwini i Żydzi.

Wybuch II wojny światowej nie podzielił ich na gorszych i lepszych. Zrobili to Niemcy. Litwini wstępowali w szeregi niemieckich organizacji działających na Litwie oraz do niemieckiej armii. Polacy żyli w strachu, ale także walczyli... Moje dwie ciocie działały w opozycji, przenosząc i rozprowadzając ulotki nawołujące do walki z okupantem. A Żydzi...

Ciocie pamiętały dzień, kiedy Niemcy o świcie wyprowadzili Żydów z domów, ustawili ich parami na uliczce i potem rynsztokiem poprowadzili za miasto ... spod ich nóg słychać było plusk rozpryskującej się wody i uderzenia niemieckich butów o bruk jezdni.
Co się z nimi stało nie wiadomo do dziś. Można się jedynie domyślać...
Po - prawdopodobnie - dwóch dniach od tego wydarzenia w stodole na sianie babcia znalazła ukrywającego się żydowskiego młodzieńca. Miał ok. 20 lat. Był ranny. Nie mówił. Babcia zanosiła mu jedzenie i środki opatrunkowe. Któregoś dnia zniknął tak nagle jak się pojawił.

W styczniu 1945 roku moja rodzina znalazła się na liście do repatryjacji. Wyruszyli wagonami towarowymi tzw. bydlęcymi z przysłowiową jedną walizką w ręce do "nowej" i nieznanej Polski. Na początku lutego tego samego roku i dotarli na ziemie zachodnie wprost do Gorzowa. Zostali zakwaterowani w mieszkaniu przy ul. Grobla na parterze, przejmując - jak zapisano w dokumentach - 1 stół, 6 krzeseł, 1 bufet, 1 tapczan, 1 kanapę, 4 łózka z materacami, 1 biurko, 2 szafy, 1 szafę na książki, 1 fotel miękki, 2 krzesła kuchenne , 1 stolik kuchenny, 1 komodę oraz 2 kredensy kuchenne.

Jako, że dziadek zostawił na wschodzie gospodarstwo ogrodnicze to mieszkanie traktował jako tymczasowe. Chodził po mieście i szukał ogrodnictwa podobnego do tego, które zostało mu odebrane. W życiu często bywa tak, że szukamy czegoś co mamy pod nosem. Tak też było i w tym przypadku. Któregoś dnia skręcił z ul. Grobla w bok i... tam wypatrzył dom, szopę, szklarnię i ponad pół hektara ziemi.

Kilkanaście drzew owocowych i krzewów, a także winorośl na domu sprawiła, że dziadek znalazł nowe miejsce dla swojej rodziny. Do końca swojego życia był świadomy tego, że nie on, a za niego zdecydowano, gdzie ma mieszkać. Przez prawie 30 lat czuł się gościem w czyimś domu. Pozostawiony na strychu kuferek z ręcznikami opatrzonymi monogramami byłych właścicieli jego teraz domu stał nietknięty, tak jakby czekał aż ktoś się po niego zgłosi. Myślę, że w głębi duszy pragnął, by pozostawione przez niego osobiste rzeczy, tam daleko na Litwie były równie z czcią im należną traktowane.

Oficjalnie 12 czerwca 1946 roku Magistrat przydzielił rodzinie dom z ogrodem. Nastąpiła przeprowadzka. Najpierw Prezydium Miejskiej Rady Narodowej podpisało z dziadkiem umowę o dzierżawę i dopiero 27 kwietnia 1960 roku - po wymianie wielu dokumentów i udowodnieniu , że podobne mienie zostawił na Litwie - dziadek otrzymał Akt Nadania ziemi i nieruchomości.

Dzidek gospodarzył przez prawie 30 lat. Po jego śmierci w 1971 roku, ogród przejął nieformalnie mój tata i prowadził małe, na potrzeby rodziny ogrodnictwo aż do roku 1998. Wtedy zostaliśmy wywłaszczeni, a dom i ogród zajęty został pod budowę obwodnicy.

Domu i ogrodu już nie ma. Pozostały po nim dwa ślady. Zmruszały kamień i sosna, którą kiedyś posadził mój brat. Przejeżdżając, widzę tą samotną sosnę, która pnie się w górę i przypomina beztroskie lata. Oczami wyobraźni widzę dziadka, który w podartych na kolanach spodniach z małą koneweczką w ręku podlewa pierwsze sadzonki, widzę babcię w wiklinowym fotelu, widzę mamę, gdy odpoczywa pod drzewem papierówki, widzę tatę, który kosi trawę wczesnym rankiem. Widzę także moją córkę , która bawi się z kotem, psem i ucieka przed kurami...

(Wspomnień cd. nastąpi)