Nie podda(wa)li się drutom kolczastym ...

28 września 1939 roku w Woldenbergu, dziś Dobiegniew, woj. lubuskie zorganizowano Stalag II C będący wtedy nie tyle rzeczywistym obozem jenieckim, ile raczej komendą niemiecką nad licznymi grupami polskich jeńców wojennych, szeregowców i podoficerów, którzy mieszkali  w namiotach i zatrudnieni byli przy wznoszeniu przyszłego obozu oficerskiego. 

Baraki budowano z czerwonej cegły z niskimi dachami z desek lub płyt wiórowo - cementowych pokrytych papą. Podłogę wykładano cegłami. Wyposażenie było nader skromne. Trzypiętrowe prycze z papierowym siennikiem wypchanym słomą i dwoma kocami, nieliczne stoły, niewielkie półki i jeden kaflowy piec na jeden barak. Mnożyło się robactwo i wilgoć...

                                 (Makieta obozu)

W  maju 1940 roku obóz gotowy był na przyjęcie jeńców - oficerów  i stał się "pełnoprawnym" obozem jenieckim zmieniając nazwę na Oflag II C Woldenberg. Dziś po nim pozostał tylko jeden barak...i  utworzone w 1987 roku z inicjatywy byłych jeńców oflagu  muzeum.

Nie był to typowy obóz jeniecki. Tutaj, przez pięć lat istnienia oflagu działał teatr, była biblioteka, radio, sześć klubów sportowych oraz różnorakie koła naukowe; Koło Metadologii Nauk, Koło Lekarzy Weterynarii, Koło Leśników, Koło Farmaceutów...W działającym na terenie obozu teatrze występował Kazimierz Rudzki, znany m.in. z serialu "Wojna domowa". W pamiątkowej muzealnej gablocie znajdują się oryginalne maski teatralne oraz inne rekwizyty teatralne.

W obozie tworzyli również literaci; Marian Brandys i Edward Fiszer. Działała redakcja. Wydawane były dwa pisma, " Zatrucie" i "Dziennik Obozowy". Powszechne było dokształcania się. Dostępną dla każdego jeńca formą, były kursy nauki czytania i pisania, języków obcych, kursy zawodowe oraz poważniejsze formy takie jak odczyty czy badania naukowe. Kadrę stanowili osadzeni w obozie  profesorowie, docenci, adiunkci...

W muzealnych salach można zobaczyć setki pamiątek z czasów niewoli, podarowanych także przez byłych jeńców lub ich rodziny. Są zdjęcia, są plakaty zapowiadające przedstawienia, wystawy...

I takie przyziemne...

Jest też kolekcja znaczków obozowych zaprojektowanych przez jeńców...

Młodzi, pełni zapału i tęskniący za walką z okupantem więźniowie odczuwali boleśnie wyłączenie ich z tej walki. Najodważniejsi pragnąc dołączyć się do kolegów żołnierzy na wolności podejmowali próby ucieczek.

Pierwsza udana ucieczka miała miejsce już 28 czerwca 1940 roku, czyli w miesiąc po "uruchomieniu" obozu. Brał w niej udział kpt. Jan Mickunas, ojciec Wojciecha Mickunasa, osiadłego pod Gorzowem olimpijczyka i trenera polskiej kadry jeździeckiej i ppor. Jerzy Fularski. Więźniowie wykorzystali fakt, że wyprowadzając ściek kanalizacyjny przez wschodnią ścianę obozu, budowniczy pozostawili miękką ziemię pod drutami. To był ich tunel do wolności...

Szczęśliwa druga ucieczka miała miejsce w lipcu tego samego roku. Podporucznik Marian Gajkowski na tzw. wydrę dołączył do wychodzącej grupy jeńców zatrudnionych przy rozbudowywaniu obozu. Nigdy nie został schwytany.

Jednak najbardziej spektakularną ucieczkę zorganizowano 20 marca 1942 roku. Pięciu oficerów; kpt. Pacak - Kuźmirski, por. Madej, por. Nowosławski, ppor. Kleczkowski i ppor. Siekierski wydostali się z obozu za pomocą fortelu w wydaniu iście teatralnym. Powodzenie tej ucieczki było zależne od wielu czynników. Od składu grupy i perfekcyjnego odegrania przydzielonych ról, wyposażenia w niezbędne akcesoria oraz od wytrzymałości psychicznej uciekinierów. Rzeczony fortel polegał na przebraniu jednego z jeńców w strój konwojenta, wyposażenie go także w odpowiednie dla konwojenta akcesoria. Dużą pomoc w skompletowaniu stroju uciekinierzy uzyskali od teatralnej rekwizytorni. Ostatecznie, ppor. Siekierski otrzymał niemieckie buty, płaszcz, furażerkę, pas oraz atrapę karabinu, który był  tak dobrze wykonany , że z powodzeniem imitował prawdziwy. O 5.00 rano, 20 marca 1942 roku, czterech polskich oficerów i konwojujący ich "niemiecki" żołnierz bez przeszkód opuścili obóz Woldenberg.

Nastał rok 1945. Wieczorem, 24 stycznia przedstawiciele niemieckiej komendy obozu zakomunikowali jeńcom, że rano następnego dnia obóz będzie ewakuowany w głąb Niemiec i nakazała przygotowania do wymarszu. Sformowano dwie kolumny "Wschód" i "Zachód". W obozie pozostali tylko chorzy. Ponad 6.500 jeńców, w środku zimy i bez transportu wymaszerowało na zachód. Grupa "Wschód" dotarła do Dziedzic, gdzie 30 stycznia 1945  roku 3.000 jeńców odzyskało wolność. Marsz, wyniszczający marsz, jeńców z obozu "Zachód" trwał dłużej, aż do 9 marca 1945 roku. W głębi Niemiec kolumnę rozbito i rozwieziono jeńców do  obozów. Część trafiła do Murnau, reszta do obozów jenieckich w okolicach Hamburga i Lubeki. Tam też doczekali wolności...

Wszyscy osadzeni oficerowie bez względu na swoje przekonania polityczne uważali się żołnierzy Rzeczypospolitej i wszelkimi dostępnymi sobie środkami przeciwstawiali się Niemcom i manifestowali swoją polskość. Nie uginali się pod presją, chociaż ich prawa jeńców były nagminnie łamane przez okupanta. Niemcy stosowali wobec nich szykany i różne formy nękania. Zdarzały się wypadki katowania i zabijania z premedytacją. A sam Himmler próbował, na szczęście bezskutecznie, pozbawić ich statusu jeńców wojennych i skierować do obozów koncentracyjnych...  To, że jeńcy mieli swój świat, na swój sposób go tworzyli  nie oznaczało wcale jakby się mogło wydawać sielankowego obozowego życia.

Historię Oflagu II C  Woldenberg, obejmującą pięć lat, nie sposób opisać paroma zdaniami. Opisałam, moim zdaniem, najważniejsze wątki. Zainteresowanym tematem, polecam, bardzo obszerną , ponad 300 stronicową  i ciekawie napisaną książkę "Oflag II C Woldenberg" autorstwa Jana Olesika, na której bazowałam pisząc ten post.

Fot.1, Brat Tom, kolejne Bogusław Sacharczuk za zgodą na publikację