Klejnot Pomorza; Kolegiata

Perłą w koronie Stargardu ( do końca 2015 roku Szczecińskiego), jest górująca nad miastem od 1242 roku Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Królowej Świata.

Pełny rozwój kościół uzyskał po 1388 kiedy to nad jego rozbudową czuwał słynny pomorski architekt Henryk Brunsberg KLIK. 

Wzniesiony w całości z cegły, z pięknymi zdobieniami i dwiema wieżami stanowi wspaniały przykład budownictwa na ziemiach historycznej Brandenburgii, Nowej Marchii i na Pomorzu Zachodnim. Zabytek położony na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego KLIK od 2010 roku ze statusem pomnika historii, wpisany został na listę zabytków UNESCO.

Świątynia otoczona jest trzema budynkami. Najstarszy, narożny, z wieku XIV pełnił funkcję szkoły parafialnej, a po reformacji był siedzibą dekanatu. W nim prawdopodobnie mieszkał również organista. Środkowy, z wieku XVI, należał do proboszcza. O pierwotnym przeznaczeniu trzeciego budynku, na zdjęciu po stronie lewej, z wieku XIX nic nie wiadomo. Dziś zespół budynków pełni funkcję plebanii.

Kościół usytuowany jest w południowo - wschodnim narożniku Starego Rynku.

Całkowita jego długość  wynosi...79, 5 metra, szerokość 37,8, a wysokość nawy ponad 32 metry! Nad świątynią dominuje 85 metrowa wieża.

Cała budowla zbudowana została na planie prostokąta, aczkolwiek od strony północnej zdobi ją wysunięta poza lico murów kaplica wybudowana w formie ośmioboku przykrytego tzw. namiotowym dachem.

Mury ośmiobocznej kaplicy Mariackiej ozdobił Brunsberg pionowymi pasami ceramicznej dekoracji o niespotykanej barwie, kompozycji i bogactwie form. Podobne zdobienia można odnaleźć na wielu fragmentach bryły.

Koronkowe zdobienia nad wejściem głównym do świątyni stanowią kolejny popis zastosowania różnorodnych cegieł i kształtek ceglanych.

Po południowej stronie wznosi się prostokątna zakrystia przechodząca ku górze w trójkątne zwieńczenie. Na piętrze mieści się Kaplica Anielska.

Wybudowana przez Henryka Brunsberga bryła świątyni pozostała w zasadzie nie zmieniona do dziś. Po nim, nikt nie dokonywał  żadnych przebudowań i nie dodawał nowych elementów. Do naszych czasów przetrwał więc obiekt w swej średniowiecznej formie. Nie oznacza to jednak, że to, co oglądamy obecnie jest w całości oryginałem z XIV wieku. Świątynia przeszła przez sito różnorodnych rekonstrukcji. Pierwsza miała miejsce po pożarze w 1635 roku, druga po wojnie trzydziestoletniej, która w znacznym stopniu nadwątliła mury kościoła. W 1817 roku podjęto więc decyzję o kapitalnym remoncie. Architekt Schinkel Życiorys i majster Liebenow zabrali się do pracy i...wyrządzili zabytkowi wiele szkód. W wyniku ich działalności otynkowano wnętrze kaplicy przykrywając tym samym malowidła barokowe i polichromie. Ściany pomalowano na czerwono. Zmieniono także wyposażenie na neogotyckie.

Na ratunek świątyni przyszedł H. Deneke, specjalista w dziedzinie architektury epoki Średniowiecza. Dzięki niemu zrekonstruowano ponad 80% detali tak bezmyślnie potraktowanych przez poprzedników, a także usunięto neogotyckie elementy zastępując je barokowymi. Prace zakończono w 1911 roku. W uroczystości poświecenia świątyni wziął udział cesarz Wilhelm II z małżonką.

Działania wojenne w 1945 roku doprowadziły do kolejnych zniszczeń. Nad morzem ruin górował masyw kościoła. Pociski zniszczyły hełm wieży północnej, dach, zawaliło się częściowo sklepienie nawy głównej, częściowemu zniszczeniu uległy witraże i wyposażenie wnętrza.

Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta w marcu 1945 roku kościół zamieniono niemal natychmiast  na stajnie i magazyn drewna. W 1946 roku rozpoczęto prace zabezpieczeniowe, jednak funkcje magazynowe pełnił on do roku 1957. Wówczas przeprowadzono pobieżne prace remontowe we wnętrzu i przekazano go wiernym katolickim. Uroczystość konsekracji miała miejsce 30 listopada tegoż roku, a aktu dokonał Prymas Tysiąclecia, Stefan Kardynał Wyszyński.

Prace remontowe wciąż trwały. Aż do 1969 roku. Przez ponad 40 lat elewacja kościoła podupadała, a pieniędzy na jej renowację nie było. Wreszcie w 2012 roku zaczął się długo wyczekiwany remont. Dzięki 400 tys. dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i środków miejskich w kwocie 200 tys. stargardzka kolegiata pięknieje.

Wnętrze kolegiaty można oglądać w sezonie turystycznym, w godzinach od 9.00 do 16.00. Niestety byłam po sezonie.

Wirtualny spacer po wnętrzu świątyni - KLIK

Wewnątrz kolegiaty dostrzegamy dekoracyjne formy sklepień gwiaździstych i krzyżowo - żebrowe nawy bocznej. Z pierwotnego wyposażenia zachowała się XV wieczna polichromia o tematyce biblijnej, drewniany ołtarz główny i ambona z okresu baroku i XIX wieczne witraże. Dwa boczne ołtarze z XVIII wieku nie przetrwały niezmienione. W 1945 roku wymontowano z nich epitafia.

Zachowało się więc niewiele... Wielki pożar w wieku XVII, oraz całkowita dewastacja wnętrza w 1945 roku spowodowała niepowetowane starty. W XIV wieku, złotym czasie dla rozwoju kościoła, wnętrze świątyni zdobiło 50 ołtarzy ufundowanych przez mieszczan, na wieży było osiem dzwonów, a muzyka rozbrzmiewała aż z trzech instrumentów organowych...

Wewnątrz kolegiaty dostrzegamy dekoracyjne formy sklepień gwiaździstych i krzyżowo - żebrowe nawy bocznej. Z pierwotnego wyposażenia zachowała się XV wieczna polichromia o tematyce biblijnej, drewniany ołtarz główny i ambona z okresu baroku i XIX wieczne witraże.

Zachowało się więc niewiele... Wielki pożar w wieku XVII, oraz całkowita dewastacja wnętrza w 1945 roku spowodowała niepowetowane starty. W XIV wieku, złotym czasie dla rozwoju kościoła, wnętrze świątyni zdobiło 50 ołtarzy ufundowanych przez mieszczan, na wieży było osiem dzwonów, a muzyka rozbrzmiewała aż z trzech instrumentów organowych...