Twierdza Kostrzyn; wczoraj i dziś

Budowa fortyfikacji - oczywiście w dużym uproszczeniu - miała na celu bronić dostępu do jakiegoś miejsca. Fortyfikacje wzmacniały także władze, broniły miast, ich położenia na szlaku handlowym i wojennym. Gdy pojawiły się stałe armie oblężenia były częstsze niż wielkie bitwy. Wtedy to właśnie rozrastały się systemy twierdz. Obronie służyły duże, nowocześnie ufortyfikowane i obsadzone silnym garnizonem fortyfikacje. Jedną z nich była Twierdza Kostrzyn okalająca Stare Miasto Kostrzyn; miasto, którego nie ma Wzniesiona w latach 1537-1568 na wzór fortec włoskich składa się z rawelinów, sześciu bastionów spiętych murami i otoczonymi fosą. Twierdza była arcydziełem sztuki obronnej. Dodatkowo wybudowano wokół niej, zachowane do dzisiaj cztery forty Gorgast, Żabice, Sarbinowo i Czarnów.

 Rewitalizacją całego terenu Twierdzy Kostrzyn (najstarszej w Polsce)  zajęto się w 1993 roku. W pierwszej kolejności odgruzowano i uporządkowano Stare Miasto i odsłonięto fragmenty kurtyn. Wyremontowano Bramę Berlińską, wzniesioną w II połowie wieku XVI. Obecny wygląd zyskała dzięki przebudowie w wieku XIX. Nad bramą znajdowało się wówczas mieszkanie służbowe inżyniera twierdzy, natomiast pod nią przebiegała linia tramwajowa. 

Uruchomiono w niej, w 2008 roku, Punkt Informacji Turystycznej. Odbywają się tu również spotkania z historią, prelekcje i prezentacje historyczne. Brama jest dostępna dla turystów bezpłatnie.

 Znajduje się w niej stała ekspozycja zabytków, w tym cynkowe wieko trumny Katarzyny Brunszwickiej, żony założyciela twierdzy Jana Kostrzyńskiego.

W latach 2007-2008 wyremontowano  dziewiętnastowieczną Bramę Chyżańską położoną w południowo - zachodniej części twierdzy. W jej podziemiach znajduje się lokal gastronomiczny.

 Nieopodal Bramy Chyżańskiej wznosi się olbrzymi Bastion "Filip". Powstał w wieku XVI i  nie był typowym obiektem wojskowym. Na jego tarasie stał przez 200 lat wiatrak, potem był częścią sieci wodociągowej. W 1929 roku pełnił funkcję muzealną. Bardzo zniszczony w 1945 roku został odnowiony w 2007 roku i stał się ważnym punktem kulturalno - naukowym. W 2014 roku w kazamatach Bastionu "Filip" otwarto muzeum

 Bastion "Filip" stanowi świetny punkt widokowy na całą Twierdzę Kostrzyn. Tutaj zaczyna się umieszczona na wale fortecznym promenada prowadząca na Bastion "Brandenburgia" im. Kattego, porucznika straconego w Twierdzy Kostrzyn 6 listopada 1730 roku .

 "Brandenburgia" nigdy nie posiadał kazamat. Był - z racji swego bezpośredniego położenia przy Odrze - wielokrotnie zalewany podczas powodzi. Nie służył więc celom militarnym. We fragmencie bastionu powstała Furta Rybacka. Obecnie poza promenadą utworzono tu deptak.

Aby zwiększyć opisywaną wyżej obronę Bramy Chyżańskiej wybudowano rawelin "Wilhelm August". Otoczony dookoła fosą stanowił trudny do zdobycia punkt Twierdzy. Ta budowla wzniesiona w 1631 roku posiada trójkątny kształt i jest unikatem w skali europejskiej.  I czeka na rewitalizację...

Na rewitalizację czeka również najstarszy z bastionów Twierdzy Kostrzyn, Bastion :Król". Jan Kostrzyński w 1537 zdecydował się na budowę twierdzy i najprawdopodobniej - tak wzmiankują źródła - wzniósł bastion, który przebudowywany i modernizowany był wielokrotnie przez inżynierów włoskich, holenderskich, francuskich i niemieckich tak, aby spełniać jak najbardziej optymalne zadania obronne. "Król" - co ważne - uznawany jest za najstarszą budowlę tego typu w Europie.

W 1945 roku bastion był najdłużej bronionym obiektem twierdzy. Po jego zdobyciu w narożniku Rosjanie wywiesili swoja flagę. Stała się ona symbolem otwarcia "Bramy na Berlin". Tu w tym narożniku bastionu do niedawna wisiał herb ZSRR.

 Na bastionie istniał symboliczny cmentarz, zlikwidowany w 2009 roku. Dlaczego symboliczny? Warto dowiedzieć się o tym czytając mój wcześniejszy wpis  Cmentarz i pomnik zostaną we wspomnieniach i ...na fotografiach

Bastion "Król" rewitalizowany jest najdłużej. Do tej pory udało się wyremontować dzieło rogowe i grodzę oddzielającą fosę przy bastionie.

Zabezpieczono także sypiący się mur od strony byłego przejścia granicznego. W tym roku planowane są tzw. naprawy ratunkowe od strony Bramy Berlińskiej polegające między innymi na zdjęciu nasypu, naprawie ceglanej ściany i odtworzeniu ceglanych łuków. Na to aby Bastion " Król" został kompletnie odrestaurowany potrzeba ponad 20 milionów złotych. Środki pozyskiwane są z UE i  dzięki ministerialnym dotacjom. 

Na terenie kostrzyńskiej Starówki Muzeum Twierdzy Kostrzyn co rok organizuje Dni Twierdzy. Są to spotkanie z tzw. żywą historią, w której biorą udział grupy rekonstrukcji historycznych z całego kraju i Niemiec, w mundurach z różnych epok i z różnych formacji, począwszy od wieku XVIII...do roku 1945. Ale o tym w innym, najprawdopodobniej sierpniowym wpisie...

I na koniec spacer po (prawie) odnowionej Twierdzy Kostrzyn ( Autor55Zbig11)

(Fot. Mariusz i Bogusław Sacharczuk, za zgodą na publikację)